Έκταση και επιτυχία των υφιστάμενων μέτρων πολιτικής για την προώθηση της αγροδασοπονίας σε ολόκληρη την Ευρώπη

Τον Δεκέμβριο του 2016, δημοσιεύτηκε στα πλαίσια του AGFORWARD μια έκθεση 95 σελίδων, με επικεφαλή την Rosa Mosquera-Losada, η οποία περιγράφει την έκταση και την επιτυχία προηγούμενων και τρεχόντων μέτρων πολιτικής για την προώθηση της αγροδασοπονίας στην Ευρώπη.

Μετά από μια εισαγωγή, η δεύτερη ενότητα παρέχει έναν ορισμό της αγροδασοπονίας για χρήση σε πολιτικό επίπεδο ως «την ενσωμάτωση της ξυλώδους βλάστησης (πρώτη συνιστώσα) σε τουλάχιστον δύο κατακόρυφα στρώματα γης, με το κάτω στρώμα να παράγει ένα γεωργικό προϊόν όπως καλλιέργειες ή χορτονομή/βοσκότοπο (Δεύτερη συνιστώσα) που μπορεί να καταναλωθεί από ζώα (τρίτο συστατικό στοιχείο)». Συνεχίζει: «Η κατανομή της ξυλώδους βλάστησης μπορεί να είναι άνιση ή ομοιόμορφη και το ξυλώδες συστατικό μπορεί να παράξει ένα αγροτικό προϊόν (φρούτα, χορτονομή) και κάποιες άλλες υπηρεσίες οικοσυστήματος.» Το δεύτερο τμήμα θεσπίζει επίσης μια πολιτική ταξινόμησης για τις πρακτικές γεωργικής δασοκομίας και παρέχει ένα επίπεδο αναφοράς για την περιφερειακή κατανομή των αγροδασοπονικών πρακτικών στην Ευρώπη. Χρησιμοποιώντας την ίδια βάση δεδομένων LUCAS (2012) οι den Herder et al (2016), εκτίμησαν ότι έκταση των δασολιβαδικών και δασογεωργικών πρακτικών στην Ευρώπη εκτείνεται στα 15,4 εκατομμύρια εκτάρια. Ωστόσο, στην έκθεση αυτή επισημαίνεται ότι υπάρχουν επιπλέον 2,7 εκατομμύρια εκτάρια βοσκότοπων και 1,8 εκατομμύρια εκτάρια από συστήματα κήπων (homegardens, όπως οι παραδοσιακοί κήποι στην Ελληνική ύπαιθρο), τα οποία και τα δύο θεωρούνται ως αγροδασοπονία από τον FAO, το ICRAF και την AFTA. Η ταξινόμηση αυτή περιλαμβάνει επίσης αγροδασικές πρακτικές όπως οι ζώνες προστασίας στα πρανή ποταμών και οι καλλιέργειες στο δάσος.

Η τρίτη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζει το κύριο διεθνές πλαίσιο πολιτικής για την ευρωπαϊκή πολιτική και καταδεικνύει πώς η αγροδασοπονία μπορεί να υποστηρίξει την επίτευξη παγκόσμιων και ευρωπαϊκών πολιτικών για την προώθηση της αειφόρου γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης. Αυτό περιλαμβάνει τον ρόλο της αγροδασοπονίας για τη μείωση και την εξουδετέρωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (π.χ. έξυπνη γεωργία για το κλίμα) και τη βελτίωση της βιοποικιλότητας.

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική στην Ευρώπη βασίζεται σε δύο πυλώνες. Η τέταρτη ενότητα της έκθεσης επικεντρώνεται στην αγροδασοπονία και στον «πρώτο πυλώνα» που υποστηρίζει τις επιδοτήσεις στους αγρότες, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τις νόμιμες απαιτήσεις διαχείρισης και τη διατήρηση της γης σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση. Αυτό μπορεί να απαιτεί τη διατήρηση χαρακτηριστικών τοπίου, όπως φράκτες και απομονωμένα δένδρα, και προστατευτικές λωρίδες κατά μήκος των ποταμών. Ωστόσο, οι επιδοτήσεις βάσει του Πυλώνα Ι πραγματοποιούνται μόνο σε καθορισμένες "γεωργικές" εκτάσεις που ορίζονται ως αρόσιμες εκτάσεις, λειμώνες και μόνιμες καλλιέργειες (π.χ. οπωροφόρα δέντρα και δέντρα μικρού περίτροπου χρόνου). Η έκθεση σχολιάζει ότι είναι δυνατό, σε περιπτώσεις όπου οι φράχτες είναι φαρδείς ή που έχουν πάνω από ένα ορισμένο αριθμό δένδρων ανά εκτάριο, η συγκεκριμένη αρόσιμη γη (ανεξάρτητα από το επίπεδο παραγωγής) μπορεί να μην είναι επιλέξιμη για επιδότηση. Η επιλεξιμότητα των βοσκοτόπων με δέντρα είναι πιο ευέλικτη, καθώς μπορεί να λάβει υπόψη τις τοπικά καθιερωμένες πρακτικές, αλλά αυτό εξαρτάται από την εθνική ή περιφερειακή εφαρμογή αυτής της επιλογής. Η έκθεση υποστηρίζει ότι η απορρόφηση και διατήρηση των αγροδασικών πρακτικών (και των συναφών κοινωνικών οφελών) εξαρτάται από τη δυνατότητα της αγροδασοπονίας να καταστεί επιλέξιμη για τις επιδοτήσεις του Πυλώνα Ι, εάν ληφθούν υπόψη οι λειμώνες και οι αροτραίες καλλιέργειες.

Η πέμπτη ενότητα της έκθεσης επικεντρώνεται στον δεύτερο πυλώνα της κοινής γεωργικής πολιτικής. Περιλαμβάνει μέτρα στήριξης της αγροτικής ανάπτυξης, όπως οι γεωργοπεριβαλλοντικές επιδοτήσεις. Η έκθεση αναλύει ευρέως και εξετάζει ένα πλήρες φάσμα μέτρων που υποστήριζαν ή υποστηρίζουν την ενσωμάτωση των δένδρων και των θάμνων με τη γεωργία κατά την περίοδο 2007-2013 ή / και την αρχική ενεργοποίηση (Δεκεμβρίος 2015) των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης για την περίοδο 2014-2020. Περιλαμβάνει μέτρα στήριξης της καλλιέργειας στα δάση, δασογεωργικές πρακτικές (δασικές λωρίδες και μικρές συστάδες, φράχτες και μεμονωμένα δένδρα), καθώς και πρακτικές καλλιέργειας δασικών εκτάσεων (δασολίβαδα και μόνιμες καλλιέργειες και ορεινές ποιμενικές δραστηριότητες). Το ευρύ φάσμα μέτρων αποδεικνύει ότι οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής αναγνωρίζουν το ρόλο της αγροδασοπονίας (με τον ευρύ ορισμό της) στην υποστήριξη της αγροτικής ανάπτυξης και της βιώσιμης γεωργίας. Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει επίσης λεπτομερέστερη ανασκόπηση των ειδικών μέτρων 222 (2007-2013) και 8.2 (2014-2020) για την «αγροδασοπονία» για τη στήριξη της δημιουργίας μεγάλων διαστάσεων δένδρων σε αρόσιμες εκτάσεις. Η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τη μελλοντική στήριξη της πολιτικής για τη γεωργία θα εξεταστεί σε μεταγενέστερη έκθεση στα πλαίσια του AGFORWARD.

Mosquera-Losada, M.R., Santiago Freijanes, J.J., Pisanelli, A., Rois, M., Smith, J., den Herder, M., Moreno, G., Malignier, N., Mirazo, J.R., Lamersdorf, N., Ferreiro Domínguez, N., Balaguer, F., Pantera, A., Rigueiro-Rodríguez, A., Gonzalez-Hernández, P., Fernández-Lorenzo J.L., Romero-Franco, R., Chalmin, A., Garcia de Jalon, S., Garnett, K., Graves, A., Burgess, P.J. (2016). Extent and success of current policy measures to promote agroforestry across Europe.Deliverable 8.23 for EU FP7 Research Project: AGFORWARD 613520. (8 December 2016). 95 pp.